Driejarig monitoringsonderzoek in bloeiende akkerranden
In 2018 is een meerjarige monitoring naar bestuivers in akkerranden opgestart op akkerbouwbedrijf De Jong in Odoorn.
Het uiteindelijke doel is om aan te tonen dat bloemrijke akkerranden de biodiversiteit, met name bestuivende insecten (en hun leefomgeving), doen toenemen. Voor deze monitoring zijn in overleg met Jan Reinier de Jong de onderzoeksplots uitgezet langs twee verschillende akkers rondom zijn bedrijf. Op de akkers stonden gedurende het onderzoek in rotatie: zetmeelaardappels, suikerbieten en brouwgerst.
Het onderzoek is uitgevoerd door De Vlinderstichting.
Uitgangspunten
Er zijn twee verschillende zaadmengsels ingezaaid, een bloemenmengsel van Limagrain (L) en een mengsel van Cruydt-Hoeck (CH). Het mengsel van Limagrain bevatte naast een aantal inheemse soorten ook soorten die niet van oorsprong in Nederland voorkomen, maar waarvan voldoende zaad beschikbaar is om de prijs van het mengsel lager te houden. Het mengsel van Cruydt-Hoeck bevat alleen lokaal geteelde inheemse zaden.
Doel van het onderzoek is om na te gaan of er verschillen zijn in aantallen en soortenrijkdom bestuivers tussen de verschillende mengsels. De randen zijn vier keer per jaar gemonitord in de periode april tot september. Naast de ingezaaide randen zijn als controle akkerranden gebruikt die niet ingezaaid zijn, maar van nature langs deze akkers liggen – als bufferstrook langs oppervlakte water en als strook tussen de weg (zandpad) en de akker.
Resultaten
Door de droge jaren en de enorme onkruiddruk in met name de later gezaaide randen (Limagrain) was de opkomst van sommige randen in het eerste jaar dramatisch. Hierdoor zijn de tellingen van dat jaar weggelaten in de totalen.
Desondanks zijn er mooie resultaten gehaald met deze monitoringsproef. Met als belangrijkste conclusie: daar waar bloemen bloeien zijn bestuivers te vinden. Omdat het inheemse mengsel van Cruydt-Hoeck eerder gezaaid kon worden (doordat de inheemse planten vorstbestendig zijn) dan het mengsel van Limagrain bloeide dit mengsel eerder en was de samenstelling van bloemsoorten gedurende de hele proefperiode uitbundiger. Een deel van de verschillen tussen de mengsels is hier mogelijk aan toe te schrijven.
In totaal zijn er negen vrij zeldzame en één zeldzame soort wilde bijen aangetroffen in de verschillende randen. Dit waren onder andere de zeldzame rode koekoekshommel, maar ook de vrij zeldzame veenhommel. Deze soorten zijn in de controle stroken (2), in het Cruydt-Hoeck mengsel (10) en in het Limagrain mengsel (5) aangetroffen
De verdeling over de jaren heen was min of meer gelijk. drie in 2018, vier in 2019 en vier in 2020. Slechts één soort – de vrij zeldzame veenhommel - is twee jaar achterelkaar aangetroffen (2018 – 2019) in één van de randen.
In 2018 is net buiten de rand de zeldzame grashommel aangetroffen, dit was de eerste waarneming in Drenthe sinds 50 jaar!
Conslusies
Het inzaaien van bloemrijke randen heeft een positief effect op de aantallen bestuivers en de soortenrijkdom die er in voorkomt. De grootste verschillen zijn bij wilde bijen en zweefvliegen gevonden, waar wel tot 5 keer meer wilde bijen zijn aangetroffen in een ingezaaide rand ten opzichte van een controle rand. Ook de soortenrijkdom was groter in de ingezaaide randen dan in de controle stroken. Dit laatste gold in mindere maten bij vlinders, die zijn sowieso relatief weinig aangetroffen in de randen.
Inzaai van inheemse bloemen in het najaar heeft een voordeel ten opzichte van een rand met niet inheemse soorten – die in het voorjaar gezaaid moet worden - en dat komt doordat de zaden al in het najaar kiemen waardoor er eerder bloei ontstaat in het volgende jaar en onkruiden minder kans hebben om te kiemen. Daarnaast is uit deze proef gebleken dat najaarszaai ook een positieve invloed had op de weerbaarheid van de rand onder extreem droge omstandigheden. De voordelen qua aantallen bestuivers en soortenrijkdom tussen een inheemse rand en een rand met ook exoten is klein en komt in deze proef voornamelijk doordat de rand met ook exoten minder bloemen gaf door de droogte en grote onkruiddruk.